Huko Ukraine, familia zinapaswa kuzoea uhalisia mpya wa kutisha. Unawaambiaje watoto wadogo kwamba uko vitani?
Siku kumi zilizopita Anton Eine, mwandishi wa hadithi za kisayansi nchini Ukraine, alitarajiwa kuzindua kitabu chake kipya zaidi - lakini Urusi ilivamia nchi yake.
Sasa, anasema, hawezi kufanya hilo tena kuna mambo yenye umuhimu zaidi. Yuko Kyiv na mkewe na mtoto wao wa miaka mitatu.
Wanaishi katika ghorofa ya 24 na maegesho ya chini ya ardhi, ambapo watu wanalala kwenye sakafu ya saruji.
Kuna baridi kali, na Anton ana wasiwasi kuhusu kitakachoweza kutokea ikiwa jengo hilo litaporomoka, hivyo yeye na familia yake wanahisi salama zaidi kuwa kwenye kona karibu na lifti.
Wanajaribu kumletea mtoto wao michezo mbalimbali ya kuchezea kuhakikisha anakaa kwenye kona, ambayo ni sehemu salama zaidi.
Anton anasema mtoto wao ana wasiwasi, na anauliza maswali mengi. "Jana mke wangu alishuka na aliporudi akawa anamuuliza mama wamekupiga risasi? na akasema 'Hapana mwanangu', na akasema, 'Watanipiga risasi? Sitaki waendelee na bang-bang'."
Anton anasema baadhi ya wazazi wameshona beji za kundi la damu za watoto wao kwenye nguo zao na wanawafundisha anwani zao za nyumbani na majina ya wazazi, endapo watatengana.
Na huku wanajificha kwenye makazi au kujaribu kupanda treni kuelekea sehemu salama, wazazi wengi pia wanazungumza wao kwa wao kuhusu jinsi vita vinavyoathiri watoto wao, na jinsi bora ya kuwalinda wasiathirike kisaikolojia.
"Wazazi wengine huwaambia watoto kuwa ni mchezo," asema Anton. "Tunajaribu kumwambia mtoto wetu ukweli, lakini kwa njia rahisi, iliyoeleweka na akili ya mtoto wa miaka mitatu.
"Tunamwambia kwamba askari wabaya walitushambulia sisi na askari wazuri, wale walio na bendera ya Ukraine, ndio wanaotulinda, na huna haja ya kuwa na wasiwasi."
Unaweza kusoma pia:
- YA MSINGI:Mzozo wa Ukraine: Kwanini Urusi inaivamia Ukraine na Putin anataka nini?
- UFAFANUZI:Mzozo wa Ukraine: Swift ni nini na kwa nini kuipiga marufuku Urusi ni muhimu sana?
- UCHAMBUZI:Mzozo wa Ukraine: Putin humsikiliza nani?
- KWENYE RAMANI:Uvamizi wa Ukraine: Shambulio la Urusi kwenye ramani
- ZELENSKY:Volodymyr Zelensky: Mfahamu rais wa Ukraine aliyeacha umaarufu wake wa TV na kuingia kwenye siasa
- PUTIN:Vladimir Putin: Rais wa Urusi aliyeagiza shambulio Ukraine
Michoro ya mwanawe mwenyewe haionekani kuonesha dalili zozote za kiwewe, lakini baadhi ya marafiki wa Anton wana watoto wakubwa, na picha wanazochora zinaonesha wazi kwamba wameathiriwa na hali hiyo.
Rafiki yake Anton, akionesha picha ya mtoto wa rafiki yake ikionesha makazi ya bomu na watu wakikimbia
Wazazi na wafanyakazi kutoka katika chumba cha watoto wachanga wanawasiliana kupitia programu ya mtandao wa kijamii ya Telegram, ambapo wanashiriki ushauri kuhusu jinsi ya kuzungumza na watoto kuhusu kile kinachoendelea.
Hii ilijumuisha somo la jinsi ya kuwaeleza watoto kwa nini ilikuwa sawa kwa watu wazima kuapa sasa, ilhali haikuwa sawa katika maisha ya kawaida. "Kwa sababu watu wanatukana sasa hivi," anasema Anton.
Wametulia zaidi kuhusu mambo mengine madogo, pia. "Kwa sababu ya hali hii, anapaswa kutazama katuni nyingi zaidi kuliko kawaida, na anakula pipi nyingi zaidi kuliko kawaida.
Tunahitaji kitu cha kumchukua - hana budi kuzingatia sana kinachoendelea.
"Wanasaikolojia wanatushauri kuwa wapole na watoto katika nyakati hizi, na kuwapenda zaidi kuliko kawaida," Anton anasema.
Linapokuja suala la usalama, hata hivyo, wanapaswa kuwa kali sana.
Mtoto wao mwenye umri wa miaka mitatu aligundua upesi kwamba kunapokuwa na king'ora, ilibidi familia ikimbie na kujificha.
"Mara tu tunaposikia ving'ora au kupokea arifa tunapiga kelele, 'Kwenye makao!' na chochote anachofanya anakiacha na kukimbia.
Anaelewa kuwa hali ni ya ajabu. Inashangaza hata jinsi watoto wanavyoelewa umuhimu wa kuwa na tabia ifaayo."
Huku mashambulizi ya makombora ya Urusi yakizidi kuwa kwenye hali mbaya na misafara ya magari kukaribia, wazazi wengi wa Ukraine wameamua kutoroka pamoja na watoto wao wadogo.
Hanna, mwanasayansi, aliondoka Kyiv na kusafiri hadi Poland pamoja na wanawe wawili, ambao wana umri wa miaka minane na sita.
Kwa siku kadhaa, walikuwa nyumbani wakisikiliza milipuko, madirisha yakitetemeka, na kwa njia fulani alilazimika kuwaambia kilichokuwa kikiendelea.
Aliona kuwa vigumu kupata usawaziko kati ya ukweli na kiasi ambacho akili ya mtoto inaweza kuchukua.
"Hii ilikuwa changamoto kwangu kama mama kwa sababu natakiwa kuchagua kati ya jinsi ya kueleza ukweli, lakini wakati huo huo nisiwaogope sana," anasema.
"Kwa hiyo nilikuwa nawaambia tu kwamba tunashambuliwa, na kwa sasa tuko salama, lakini tunapohisi inabidi tusogee, wanapaswa kusikiliza."
Mtindo wake wa malezi ilibidi ubadilike pia - hapakuwa na nafasi ya majadiliano. "Kwa kawaida ninawauliza wafanye kitu, lakini huu ni wakati wa kupata maagizo."
Baada ya siku chache za makombora, Hanna alihisi hataki tena watoto wake kusikia mabomu na akaamua kuondoka Ukrainia. "Ulikuwa uamuzi mgumu sana," anasema.
Watoto wake walilazimika kufanya uamuzi mgumu pia - wangeweza tu kuchukua moja ya vifaa vyao vya kuchezea.
Mkubwa wake alichagua Toothless, joka wa kuchezea kutoka mfululizo wa Jinsi ya Kufunza Joka lako, na mdogo wake alichagua gari la kuchezea ambalo linageuka kuwa roboti.
Ulikuwa uamuzi mkubwa kwao, anasema Hanna - labda muhimu kama ilivyokuwa kwake kuondoka nchini mwake. "Nadhani tulikuwa katika nafasi sawa ya kufanya maamuzi ya kihisia."
Iliwachukua saa 52 kufikia usalama nchini Poland.
Mume wa zamani wa Hanna alikuja nao kwa sehemu ya kwanza ya safari ya gari lakini ikabidi arudi nyuma ili kupigana.
Hanna anasema kusafiri katika eneo la vita na watoto wawili kulimchosha na anaweza kuelewa ni kwa nini marafiki zake wengi wanachagua kukaa karibu na nyumbani.
Sasa wako salama, lakini wavulana wanauliza maswali mengi, kuhusu babu na nyanya zao na hasa baba yao, ambaye amebaki nyuma.
"Maswali ya kuvunja moyo, kwa sababu wananiuliza kila siku ikiwa yuko hai, au bado ana mikono na miguu. Wanaogopa kwamba anaweza kuumia sana."
Hanna anawaambia wajaribu na kuishi wakati uliopo. "Yote tuliyonayo ni sasa hivi. Kwa sasa tuko salama," anasema.
Ni kiasi gani cha kuwaambia watoto wao ni jambo ambalo wazazi wote wanapaswa kupima.
Oksana alikimbia mji aliozaliwa wa Lviv, upande wa magharibi, na sasa yuko Poland.
Binti yake mwenye umri wa miaka sita anachukia kelele kubwa, kwa hivyo akisikia ving'ora vya mashambulizi ya anga anaogopa sana.
Angeweza kumwambia mama yake alikuwa na wasiwasi pia, kwa hiyo Oksana akamwambia ukweli kuhusu kile kilichokuwa kikiendelea.
"Nilikuwa nikielezea kuwa ni vita na tunahitaji kuwa salama, na kwamba watu wengi wamekufa kwa sababu ya haya yote," Oksana anasema.
"Nadhani ni muhimu kwamba watoto wanapokuwa wakubwa vya kutosha kuelewa ukweli wasipotoshwe, kwa sababu wanaweza kuhisi hali ya hewa ni mbaya."
Mtoto wa Iryna ana watoto wawili tu, na ameamua kutomwambia mengi. Baada ya kukaa usiku tatu katika makao ya mabomu waliondoka Irpin, mji mdogo karibu na Kyiv, na kwenda magharibi mwa Ukraine.
Alimwambia mtoto wake kuwa wangebaki na marafiki, kwa sababu ni mdogo sana kuelewa kwamba wako hatarini. "Sikumwambia kuwa ni vita. Sina uhakika ni lazima nifanye hivyo akiwa bado mdogo, kwa sababu nadhani inafanya hali hii kuwa mbaya zaidi."
Kuhusu Anton na familia yake, wanajeshi wa Urusi wanakaribia na wanaweza kulazimika kuhama hivi karibuni.
Hana uhakika wa wapi. "Hakuna anayejua ni sehemu gani iliyo salama zaidi - kwa hivyo ni kucheza kamari," anasema.
No comments:
Post a Comment